Unia Europejska od A do Z: Rada Europejska

Być może największą przeszkodą w zrozumieniu Rady jest tak naprawdę język. To dlatego, że na terenie Europy nie brakuje organizacji zawierających w nazwie „Rada” oraz określeń „europejski”. W samej Unii istnieją aż dwie organizacje o podobnej nazwie. W dodatku, owe terminy brzmią tak samo w językach obcych, jak chociażby po angielsku [Council]. Nawet studenci polityki międzynarodowej mają kłopoty z rozpoznaniem właściwej Rady. Mylą się nawet doświadczeni wyjadacze polityczni. O co w tym wszystkim chodzi!?

W Unii mamy aż dwie Rady - Radę Europejską, która jest przedmiotem dzisiejszego artykułu oraz Radę Unii Europejskiej. Zbieżność nazw jest uderzająca i nieco problematyczna. W dodatku można się natknąć na tak zwaną Radę Europy, która jest odmienną organizacją zrzeszającą państwa na kontynencie europejskim, w tym również te nie wchodzące w skład Unii (jak na przykład Rosja). Liczy ona aż 47 państw członkowskich.

My natomiast skupimy się obecnie tylko na działaniach Rady Europejskiej. Jest ona jedną z kluczowych instytucji Unijnych - reprezentuje bezpośrednio głowy państw członkowskich. Różni się ona tym od Rady Unii Europejskiej, w skład której wchodzą z kolei ministrowie tych państw. Na tym podobieństwa między Radami się kończą. Podczas, gdy Rada Unii zajmuję się bezpośrednim kierownictwem UE i wraz z Parlamentem głosuje nad ustawami, Rada Europejska zajmuję się wyznaczaniem celów oraz strategii. W pewnym więc sensie, decyduje o przyszłości.

Historia Rady Europejskiej jest równie zawiła, jak i ważna dla historii samej Unii. Pierwowzorem Rady jako instytucji były początkowo nieformalne rozmowy na temat Unii (wówczas będącej Europejską Wspólnotą Węgla i Stali) między przywódcami jej członków. W 1973 procesowi nadano wspólny i bardziej jawny format poprzez formalne powołanie Rady. Choć nie miała ona jasno określonych obowiązków czy wpływu na instytucje europejskie, była doskonałym miejscem do debat dla przywódców państw członkowskich nad kierunkiem i formą samej Unii.

Pierwsze spotkanie Rady miało miejsce w 1975, a w 1987 roku umieszczono jej nazwę w europejskich traktatach. Współczesna forma Rady jest stosunkowo młoda - jej rola została uzgodniona dopiero w Traktacie z Maastricht w 1992, a rolę instytucji otrzymała w 2007, na mocy Traktatu Lizbońskiego (który wszedł w życie w 2009).

Przypomnijmy, że rolą Rady jest wyznaczanie ogólnej strategii Unii. Co to oznacza w praktyce? Czym się ona zajmuje i jak odnosi się do innych europejskich instytucji?

Jako instytucja złożona z europejskich przywódców, Rada, tak samo jak głowy państwa, wyznacza ogólne cele UE. Mogą one być zróżnicowane - przykładem jest:
– próba stworzenia wspólnego rynku energetycznego,
– wspieranie dobrobytu, stabilności i demokracji w krajach członkowskich,
– zwalczanie bezrobotności pośród młodych,
– wprowadzanie wspólnej polityki migracyjnej.

Cele te są wyłaniane podczas debat między przywódcami i często stanowią bezpośrednią odpowiedź na doczesną sytuacje. Jednak wcielanie wizji Rady jest zadaniem innych instytucji - Komisji Europejskiej, która bezpośrednio odpowiada za działania Unii oraz nadzorujące ją Parlament Europejski (reprezentujący Europejczyków) i Radę Unii (reprezentującą stanowisko krajów członkowskich).

Oprócz tego, Rada Europejska reprezentuje Unię na szczeblu międzynarodowym. Przewodniczący Rady, często wraz z Przewodniczącym Komisji, służy za reprezentanta całej Unii w trakcie spotkań z przywódcami innych państw czy innymi organizacjami międzynarodowymi jak ONZ. Rada również często tworzy coś w rodzaju „wspólnego frontu” państw członkowskich w negocjacjach z innymi państwami i ustala ogólny zarys polityki zagranicznej Unii.

Choć Rada Europejska nie posiada bezpośrednio żadnych uprawnień legislacyjnych, to ma ona pewne wpływy w wewnętrznym funkcjonowaniu Europy - wybiera kandydatów na różne ważne funkcje. Rada mianuje między innymi swojego Przewodniczącego, Wysokiego Przedstawiciela Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa oraz Prezesa Centralnego Banku Europejskiego. Rada proponuje również kandydata na Przewodniczącego Komisji Europejskiej. Innymi słowy, stanowi ona coś w rodzaju prezydentury unijnej.

W skład rady wchodzą wszyscy przywódcy rządów państw członkowskich. W przypadku Polski jest to obecny Premier Mateusz Morawiecki. Spotkania Rady są prowadzone przez Przewodniczącego Rady Europejskiej. W spotkaniach uczestniczy również Przewodniczący Komisji Europejskiej (obecnie Jean-Claude Juncker).

Przewodniczący nadzoruje spotkania Rady - tak zwane „Szczyty Unijne” oraz składa z nich raporty do Parlamentu. Kandydat na Przewodniczącego Rady Europejskiej jest wybierany spośród przywódców europejskich ponad połową głosów na dwu-i-półletnią kadencje. Przewodniczący może służyć maksymalnie dwie kadencje. Pierwszym wybranym Przewodniczącym był, w 2009, ówczesny premier Belgii, Herman Van Rompuy. Obecnym Przewodniczącym jest Polak i były premier Donald Tusk, który pełni tę funkcję od grudnia 2014 roku. Jego reelekcja odbyła się zaledwie rok temu, jednomyślną decyzją wszystkich krajów poza Polską.

Historycznie ilość szczytów Rady zmieniała się nieustannie. Dziś, Rada zbiera się co najmniej cztery razy do roku, choć istnieje możliwość wszczęcia nadzwyczajnego posiedzenia w wypadku ważnych wydarzeń lub kryzysów. Decyzje są zazwyczaj podejmowane na zasadzie kompromisu, choć w niektórych przypadkach stosuje się głosowanie zwykłą większością lub jednomyślność.

Choć na pierwszy rzut oka rola Rady Europejskiej wydaję się mętna i zagmatwana, na dobrą sprawę jest ona naszą przysłowiową „gwiazdą polarną”, wyznacznikiem drogi i celów, a także twarzą całej Unii w sprawach dyplomatycznych. Podczas, gdy do innych instytucji należy proponowanie szczegółowych tekstów i rozwiązań, czy prowadzenie demokratycznych konsultacji lub nadzoru, to Rada (Europejska) tworzy przyszłość. To na jej szczytach przywódcy wymieniają się poglądami i uwagami oraz wizjami wspólnej Europy. Jej członkowie nie stanowią odległej, bezimiennej biurokracji - są to przywódcy wyłonieni w naszych własnych wyborach.