4 czerwca 1989 - początek końca

W tym roku obchodzimy 100.-lecie niepodległości Polski. Jednak mieliśmy też inne istotne wydarzenie, z trochę nowszej historii, którego XX. rocznicę powinniśmy świętować w przyszłym roku- pierwsze wolne wybory w Polsce. Dokładnie 19 lat temu, 4. czerwca 1989 roku, odbyły się pierwsze wolne wybory w Polsce, podczas których Polacy po raz pierwszy od ponad 40 lat mieli możliwość demokratycznego wybrania opozycji, ówcześnie w postaci NZSS “Solidarność”.

Było to kluczowe wydarzenie, ponieważ otworzyło nowy rozdział w historii Polski, sprowadzając ją na bardziej demokratyczną drogę, umożliwiając tym samym wejście w “struktury zachodu” - NATO czy UE.

Okrągły stół - początek końca

Wybory w roku ’89 były kulminacją serii spotkań pomiędzy przedstawicielami “Solidarności”, przedstawicielami partii rządzącej oraz przedstawicielami strony kościelnej, które odbywały się na przestrzeni 2 miesięcy - od 6. lutego do 5. kwietnia 1989 roku. Spotkania przeszły do historii jako Obrady Okrągłego Stołu i były jednym z najważniejszych wydarzeń w najnowszej historii Polski.

Pomimo tego, że komuniści byli teoretycznie demokratycznie wybraną władzą w Polsce, tak naprawdę społeczeństwo nie tyle nie popierało ich, co doprowadzało do wystąpień przeciwko władzy - których większość była krwawo tłumiona. Na demokratyczną opozycję nie było miejsca, więc jedyną możliwą drogą okazało się utworzenie związku zawodowego, których istnienie gwarantowała ówczesna konstytucja. Związki zawodowe miały dbać o prawa robotników, więc z założenia władza państwowa - będąc “władzą ludową” - nie miała za bardzo narzędzi, żeby się im sprzeciwiać. Tak oto powstała “Solidarność”, która pod przykrywką dbania o interesy “ludności pracującej miast i wsi”, realizowała swoje pomysły polityczne.

“W samo południe”

Tomasz Sarnecki, w roku 1989 student III. roku grafiki na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, zaprojektował plakaty zachęcające ludzi do głosowania na opozycję. Sławne afisze “W samo południe 4. czerwca 1989” przedstawiały zmodyfikowany obraz promocyjny filmu “W samo południe”, na którym Gary Cooper zamiast rewolweru, trzymał w ręku kartę do głosowania z podpisem “wybory”, a nad gwiazdką szeryfa widniała kartka z napisem “Solidarność” [1].

Sarnecki stworzył 4. egzemplarze plakatu i prezentował je różnym drukarniom, z których żadna okazała się nie być zainteresowana jego dziełem. Po udaniu się do komitetu wyborczego Solidarności, który wtedy mieścił się przy ul. Fredry 6, został poinformowany o tym, że Solidarność nie jest zainteresowana jego projektem. Jednak goście z Włoch bardzo zdumieni decyzją, zobowiązali się wydrukować 10 tysięci egzemplarzy i wysłać je do Warszawy - na co został niecały tydzień.

Plakaty zostały dostarczone, ale nie pozostało dużo czasu, więc zostały one umieszczone tylko w kluczowych miejscach w centrum Warszawy. Zdecydowanie szerzej rozkolportowane w drugiej turze wyborów, przyniosły ostatecznie sukces i stały się symbolem walki o demokrację.

Dlaczego to jest ważne?

Prawdopodobnie gdyby nie strajki robotnicze oraz rozmowy w Magdalence i obrady okrągłego stołu, to nie tylko nie doszłoby do demokratycznych wyborów w czerwcu ’89, ale nie można by było w ogóle mówić o obaleniu komunizmu czy odzyskaniu niezależności Polski. Bylibyśmy dalej tym samym wschodnim państwem satelickim Związku Radzieckiego, które było niepodległe tylko formalnie, gdyż wszystkie decyzje musiały być konsultowane z Moskwą. Dodatkowo istnieje pewna dychotomia w określaniu od kiedy mamy tak naprawdę do czynienia z wolną Polską - czy jest to listopad 1918, data sprzeczna z ideologią mówiącą, że państwo polskie nie istniało w trakcie komunizmu, czy jest to właśnie data czerwca 1989, kiedy zorganizowane zostały pierwsze wolne wybory, które na zawsze zmieniły pozycję Polski w Europie.