“Σκοπεύουμε να γίνουμε ένας πιο αποφασιστικός δρώντας ασφάλειας και άμυνας, ενεργοποιώντας πιο εύρωστη, ταχεία και αποφασιστική δράση, τόσο για την ανθεκτικότητα της Ένωσης, όσο και για την κοινή βοήθεια και αλληλεγγύη» αναφέρουν οι Ευρωπαίοι ηγέτες στο νέο έγγραφο, που έχει ως στόχο να αναμορφώσει τη Στρατηγική πυξίδα και αναζωογονήσει την ιδέα της Ευρωπαϊκής Άμυνας μέχρι το 2030.
Στη φράση αυτή, μπορούν να συντομευθούν τα περιεχόμενα της στρατηγικής πυξίδας, που επίσημα εγκρίθηκε την 21η Μαρτίου από το Συμβούλιο και επικυρώθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις 24 Μαρτίου.
Μετά από την Άτυπη Διάσκεψη των Βερσαλλιών στις 11 Μαρτίου που προμήνυσε την έγκριση της Στρατηγική Πυξίδας από το Συμβούλιο, οριστικοποιήθηκε πλέον το νέο πλαίσιο δράσης , τέθηκαν σημαντικά θεμέλια και ενισχύθηκαν ήδη υπάρχοντα ως προς την στρατηγική αυτονόμηση της ΕΕ. Βήμα προς βήμα, κρίση προς κρίση, η ΕΕ φαίνεται να προσπαθεί και να βρίσκει σταδιακά το δρόμο της ενοποίησής της, το δρόμο προς το φεντεραλισμό.
Η κινητοποίηση του Συμβουλίου ήρθε ως αποτέλεσμα ενός μεταβαλλόμενου εχθρικού περιβάλλοντος ασφαλείας, το οποίο μετέβαλε τις αντιλήψεις των ηγετών ως προς τις έννοιες της απειλής και της ασφάλειας. Συγκεκριμένα, άμεσο αντίκτυπο είχε η Ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, που έχει ανοίξει μια μεγάλη συζήτηση γύρω από την ασφάλεια στην περιοχή και το ρόλο της ΕΕ ως δρώντας ασφάλειας στην περιοχή.
Το αποτέλεσμα: ένα σημαντικό άλμα, με στόχο την αύξηση της ικανότητας και προθυμίας δράσης, την ενίσχυση της ανθεκτικότητας και την αναβάθμιση των επενδύσεων στις αμυντικές δαπάνες, ποιοτικά και ποσοτικά.
Σύμφωνα με τον ΥΕ/ΑΠ Josep Borrell, «Οι απειλές αυξάνονται και είναι σαφές ότι η αδράνεια έχει το τίμημά της. Η στρατηγική πυξίδα αποτελεί οδηγό δράσης. Καθορίζει μια φιλόδοξη μελλοντική πορεία για την πολιτική μας στον τομέα της ασφάλειας και της άμυνας για την επόμενη δεκαετία. Θα μας βοηθήσει να αντιμετωπίσουμε τις ευθύνες μας στον τομέα της ασφάλειας, ενώπιον των πολιτών μας και του υπόλοιπου κόσμου.»
Η στρατηγική πυξίδα βασίζεται σε τέσσερις πυλώνες, που μαζί συμπεριλαμβάνουν όλο το φάσμα της πολιτικής ασφάλειας και άμυνας: α)δράση, β)επένδυση, γ)εταίροι και δ)ασφάλεια.
Σε ότι αφορά τη δράση, παρατηρούμε ίσως τη σημαντικότερη εξέλιξη: συγκροτείται ομάδα ταχείας ανάπτυξης, μεγέθους έως 5000 στρατιωτών. Ταυτόχρονα, θεσπίζονται τακτικές ασκήσεις σε ξηρά και θάλασσα και ενισχύεται η στρατιωτική κινητικότητα, με την οποία νοούνται δράσεις όπως π.χ. το Military Erasmus.
Τα 3 αυτά μέτρα είναι κομβικής σημασίας, αφού υποδεικνύουν την προσήλωση στη δημιουργία και ενίσχυση μιας κοινής στρατηγικής κουλτούρας, της δυνατότητας δηλαδή αποδοτικής συγχρονισμένης διακρατικής δράσης, τόσο σε πολιτικό-ρητορικό, όσο και σε επιχειρησιακό επίπεδο: πράγματι, η σύγκλιση των εθνικών αμυντικών πολιτικών αλλά και η επιχειρησιακή συνεργασία αποτελούν μόνιμη τροχοπέδη στην ανάπτυξη και αναβάθμιση της στρατιωτικής και στρατηγικής αποδοτικότητας, όπως φάνηκε ιδιαίτερα κατά τα πρώτα στάδια στρατιωτικών επιχειρήσεων της ΕΕ – δηλαδή, στην επιχείρηση ALTHEA.
Τέλος, προμηνύεται η «διευκόλυνση στη διαδικασία λήψης αποφάσεων», ένα εκτενές και πολυσυζητημένο θέμα, που ίσως σχετίζεται και με την κατάργηση της ομοφωνίας (και συνεπώς του βέτο) σε θέματα Άμυνας και Ασφάλειας: αν πράγματι αναφερόμαστε σε αυτό, τότε πρόκειται να λυθεί ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η ΕΕ στην προσπάθειά της για κοινή συντονισμένη αμυντική δράση.
Περνώντας στα κύρια σημεία της ασφάλειας, οι ευρωπαίοι ηγέτες υπόσχονται την ενίσχυση των ικανοτήτων ανάλυσης πληροφοριών, ένα ακόμα πολυσυζητημένο θέμα, που εστιάζεται στο ζήτημα της απουσίας μιας ευρωπαϊκής κεντρικής υπηρεσίας πληροφοριών. Ανοίγει ο δρόμος μέσα από τη στρατηγική πυξίδα για τη δημιουργία ενός τέτοιου θεσμού; Ας είμαστε αισιόδοξοι.
Ταυτόχρονα, επεκτείνονται και ενισχύονται τα πεδία δραστηριοποίησης της ΕΕ σε θέματα ασφάλειας, αφού προτάσσεται α)η ανάπτυξη διαστημικής στρατηγικής, β)η ενίσχυση της διπλωματίας στον κυβερνοχώρο και η κυβερνοάμυνα, καθώς και γ) η αναβάθμιση του ρόλου της Ένωσης ως παράγοντας θαλάσσιας ασφάλειας.
Αναφορικά με τις επενδύσεις, το κείμενο περιέχει κρατικές δεσμεύσεις για την ενίσχυση αμυντικών δαπανών , καθώς και για την αναζωογόνηση της βιομηχανικής και τεχνολογικής βάσης των κρατών στον τομέα της άμυνας.
Σχετικά με την υπερεθνική δράση στον τομέα αυτό, η ΕΕ δεσμεύεται για την ανταλλαγή απόψεων σχετικά με τους εθνικούς στόχους άμυνας-ασφάλειας και δαπανών, την παροχή κινήτρων στα κράτη μέλη για την ανάπτυξη συνεργατικών δυνατοτήτων και κοινές επενδύσεις, αλλά και την ώθηση στην τεχνολογική καινοτομία στον τομέα τις άμυνας, με στόχο τη μείωση των τεχνολογικών και βιομηχανικών εξαρτήσεων.
Αξίζει να υπογραμμίσουμε ότι εδώ ίσως παρατηρούνται κάποιες πρώτες ενδείξεις προς τη δημιουργία μιας κοινής αμυντικής βιομηχανίας αλλά και την σύγκλιση της αμυντικής αγοράς. Ωστόσο, οποιαδήποτε δράση στην άμυνα και την ασφάλεια χαρακτηρίζεται από κρατικές πρωτοβουλίες και διακυβερνητικές τάσεις – η υπερεθνική συνεργασία ήταν και είναι δύσκολη. Θέλουμε να δούμε στο κοντινό μέλλον όλο και μεγαλύτερα βήματα προς μια κοινή ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία.
Τέλος, η ΕΕ προτείνει τη συνεργασία με εταίρους, και συγκεκριμένα τη συνεργασία με στρατηγικούς εταίρους όπως το ΝΑΤΟ, τον ΟΗΕ και την Περιφέρεια (Κράτη της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Γειτονίας, ΟΑΣΕ, Αφρικανική Ένωση και ASEAN).
Υπογραμμίζεται επίσης η επένδυση σε διμερείς εταιρικές σχέσεις με ομόφρονες χώρες, που δηλαδή συμμερίζονται τις ευρωπαϊκές αξίες της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Συνολικά, η άμυνα και η ασφάλεια αναβαθμίζεται και η ΕΕ αποκτά μια συμπαγή και οριοθετημένη εξωτερική πολιτική που δύναται να βελτιώσει αισθητά την εικόνα της στη συναναστροφή της με άλλους οργανισμούς και κράτη μέσα από την αδρομερή περιγραφή των εταίρων και των στόχων ασφάλειας, ενώ σημαντικά βήματα παρατηρούνται και στο εσωτερικό, αφού έχει πλέον επίσημα ανοίξει η συζήτηση για το πώς η ένωση θα αποκτήσει έμπρακτα κοινή στρατηγική κουλτούρα μέσω της ενίσχυσης των κοινών της δράσεων. Κομβικής σημασίας θα είναι στο μέλλον και ο τομέας της αμυντικής βιομηχανίας, ο οποίος παραμένει προς το παρόν σχεδόν αποκλειστικά διακυβερνητικός, αλλά με το πέρασμα του χρόνου ίσως δημιουργηθεί δυναμική για εκχείλιση και σύγκλιση προς μια κοινή αμυντική βιομηχανία.
Για περαιτέρω ανάγνωση: Ενδιαφέρουσα προοπτική στην Ευρωπαική Κοινή Βιομηχανία: Scortecci, G. (2020). The European defense industry: from fragmentation to innovation.
Επίσημη Σελίδα Στρατηγικής Πυξίδας: A Strategic Compass for Security and Defence
Επίσημα Σελίδα για την PESCO: PESCO
Περί Κοινής Στρατηγικής Κουλτούρας: Meyer, C. O. (2005). Convergence towards a European strategic culture? A constructivist framework for explaining changing norms. European journal of international relations, 11(4), 523-549.
Follow the comments:
|
